حنا در منابع با نام های ارقان و فقولیون و مهندی نیز آمده است
ماهیت آن
گیاه معروفی است که ارتفاع آن به یک متر و بیشتر می‌رسد در هند و بنگاله تا به ۳ متر نیز می‌رسد ساق آن سرخ رنگ و برگ آن شبیه به برگ انار و مورد اما از آنها نازک تر و کوچکتر و نرم‌تر است
گیاه حنا مانند مورد خزان ندارد و در فصل بارش که گرما و محل آفتاب در برج سرطان تا آخر میزان است سبزتر و رعناتر است و بیشتر رشد میکند
گل آن را فاغیه نامند که سرخ مایل به سفیدی و خوشبو است
در بعضی از شهرها مثل بنگاله سالی دوبار گل می‌دهد یکی در ایام بارش و دیگری در زمستان.
ثمر آن به اندازه فلفل است و در کل شبیه به اسپند، پوست آن نازک و خوشه دار و در جوف آن دانه های ریز قرار دارد
گویند نر و ماده دارد برگ نر آن عریض و بزرگ و برگ ماده آن کوچک و سبزتر و بعد از ساییدن رنگین تر است
طبع یا مزاج حنا
مرکب القوا است
عملکرد و خواص حنا
در بیماری های سر و چشم و دهان
- ضماد و مالیدن آن
- با برگ گردو به مقدار مساوی جهت بیضه(دردی که هرازگاهی میگیرد) و خوذه(نوعی سردرد) و شقیقه و سردرد ریحی و بلغمی مجرب است
- با سرکه بر پیشانی جهت رفع سردرد
- با زفت و روغن گل جهت زخم های سر
- با قطران و روغن زیتون جهت رویاندن مو
ضماد یا مالیدن حنا بر پیشانی و صدغین مخصوصا اگر با آب گشنیز خمیر کرده باشند مانع ریختن مواد به چشم میشود
مضمضه با جوشانده آن جهت زخم های دهان و قلاع اطفال مفید است
ضماد آن بر کف پا در زمان شروع آبله مانع از ایجاد آبله در چشم میشود مخصوصا اگر به حنا، مقداری عصفر و زعفران نیز آمیخته باشند
در احادیث آمده است که حنا سید ریاحین است و رنگ کردن(خضاب) با آن شعار مسلمانان بوده و سردرد را از بین می‌برد و قوت بینایی را افزایش می‌دهد و نیروی جنسی(باه) راقوی میکند.
در بیماری های معده و کبد و طحال و مجاری ادراری و رحم و جذام و طاعون و وبا و غیره نافع است
خوردن ۲ گرم از جرم آن یا ۳۴ گرم از خیسانده آن بالخاصیه جهت یرقان (زردی) و طحال و سنگ کلیه و مثانه و سختی ادرار و رفع احتباس آن مفید است
مصرف ۱۰ روز متوالی آن جهت وبا و زخم های مجاری ادراری و ادرار بول و حیض و همچنین روییدن ناخن اصلی به جای ناخن کج و خورده شده مفید است
آشامیدن خیسانده آن(نقوع) با هفت مثقال (۲۴ گرم) شکر در ابتدای جذام به غایت نافع است
ریختن جوشانده آن (نطول) جهت جمرت و سوختگی با آتش سودمند است
- مالیدن آن(طلای کردن)
- برای ورم های گرم که از آن زردآب خارج میشود مفید است
- با روغن گل برای رفع جرب (خارش) نافع است
- با آب برگ بید انجیر برای شقاق مزمن و درد زانو مجرب است
- با گل حرف برای فتق و قیله مفید است
پاشیدن پودر خشک آن جهت خشک کردن زخم ها نافع است
ضماد برگ خشک کوبیده و سرشته شده با پیه بز جهت التیام زخم ها مخصوصا زخم گوشه ناخن مفید است
آشامیدن تخم حنا به مقدار ۳.۵ گرم با عسل و کتیرا جهت تقویت مغز به غایت نافع است
گل حنا معتدل و لطیف است
یک ۳.۵ گرم آن با ۳ اوقیه آب و عسل جهت رفع انواع سردرد و قطع نزلات و خشک کردن رطوبات نافع است
مالیدن آن با سرکه برای سردرد و به تنهایی برای فالج و بیماری های دماغی و عصبانی و درد اعصاب و رفع خناق و التیام زخم ها سودمند است
با موم و روغن گل سرخ جهت درد پهلو و گرفتگی اعضا و با ادویه مخصوص طحال جهت ورم و درد و نفخ آن مفید است
جوانساز و زیباسازی پوست با روغن گل حنا
روغن گل حنا که روغن فاغیه نامند که مانند روغن گل سرخ درست میشود گرم و محلل و مقوی موی و نیکو کننده پوست صورت است.
جایگزین آن
روغن مرزنجوش است
روغن برگ حنا نیز مقوی و محلل و رفع کننده دردها و تمدد اعصاب و مفاصل است
مضرات
مضر حلق و ریه است
مصلح آن کتیرا و لعاب بزرقطونا است
زنان باردار از خوردن و استعمال آن خودداری کنند
مقدار مصرف
تا ۳.۵ گرم و بیشتر از آن کشنده است
منبع
عقیلی علوی شیرازی، سید محمد حسین بن محمد هادی، مخزن الأدویه
