آشنایی با جرجیر در طب

جرجیر در منابع با نام های تره تیزک و ترمرا و تخم آن با نام های هالون و عوام ، هالم و چندسور، و چند سر نیز آمده است

ماهیت آن

بری و بستانی میباشد

بری آن را بهقان و بستانی آن را، کف عایشه و به فارسی کیکیر و به شیرازی کهزک می‌گفتند

بری: صحرایی، خودرو

بستان:باغی، کشت شده

بری آن دو نوع است

یکی با ساق، و برگ آن از برگ ترب ریزتر و مشرف و گل آن زرد و بسیار تند و این را خردل بری گویند

دومی بی ساق و برگ آن نرم و کم حدت(تیزی) و گل آن سرخ

بستانی نیز سه نوع است

یکی شبیه به ترب و ساقدار و برگ آن با خشونت و در مازندران شاهتره و کوله تره و درتنکابن خاص تره نامند و تخم آن سفید و منظور از حرف بابلی همین تخم است

نوع دوم را رشاد و به فارسی تره تیزک نامند و برگ آن بزرگ و گل آن سرخ ارغوانی رنگ تخم آن مایل به سرخی و طولانی

نوع سوم برگ و تخم آن ریزتر از حب الرشاد و منظور از جرجیر در منابع همین نوع است که بهترین آن بستانی است

طبیعت جرجیر

در سوم گرم و در آخر دوم خشک

افعال و خواص بری

مفتح گرفتگی کبد و طحال

جالی(پاک کننده) و مدر بول

سنگ شکن

مولد منی و محرک جماع

محلل ریاح

هضم کننده غذا

ضماد جرجیر با زهره گاو جهت از بین بردن آثار زخم

به دستور مالیدن آب آن با زهره گاومیش، کلف (کک و مک) را مفید است

خوردن ناشتا جهت رفع بدبویی زیر بغل نافع است

گویند از خواص آن است که اگر آب آن را بگیرند و درخت انار ترش را با آن زیاد آب دهند میوه آن شیرین می‌شود

مضرات

سردرد آور

مورث سده(گرفتگی)

مبخر و ضعیف کننده بینایی

در حدیث آمده که هرکه در شب جرجیر بخورد رگ جذام از دماغ او به حرکت درمی‌آید و نزف الدم (خون ریزی) او را عارض می‌گردد بعد از خواب

و در حدیث دیگر وارد است که شب خوردن آن احداث برص می‌نماید

مصلح آن

کاسنی و خرفه و سرکه است

بری آن در ادرار بول و تحریک باه و نعوظ قوی تر از بستانی است خصوصا تخم آن که تخم حب الرشاد است که در خواص گفته شده قوی تر از برگ آن و قوی الجلاء(پاک کننده) است

آشامیدن آن با آب گرم مقی (قی آور) بلغم و با زرده تخم مرغ عسلی محرک باه و نعوظ و چاق کننده بدن است

ضماد آن جهت کلف(کک و مک) و با عسل جهت بهق و نمش

با زهره گاو جهت شقاق ناخن مفید است

مصرف زیاد آن مهیج خون و ثوران آن و ریختن مواد به اعضای ضعیف که مصلح آن خوردن شیر تازه دوشیده است.